BBC материалына сүйенген Aikyn.kz үлкен дауға ұласқан оқиғаның даму хронологиясын талдайды.
Жұманың кешінде (14 қараша) Air Force One бортында Трамп журналистерге: «Біз оларды 1 млрд доллардан 5 млрд долларға дейін сотқа береміз. Бәлкім келесі аптада», – деп мәлімдеді.
Бейсенбі күні (13 қараша) BBC 2021 жылғы 6 қаңтардағы сөздің монтажы «президент Трамп тікелей зорлыққа шақырды деген жаңсақ әсер қалдырғанын» мойындап, бұл фрагмент енді эфирге шықпайтынын хабарлады. Корпорация президенттен кешірім сұрағанымен, қаржылай өтемақы төлеуден бас тартты.
BBC бұл мәлімдемені Трамптың адвокаттарының корпорацияны 1 млрд доллар шығынды өтеуге міндеттейтін сотқа береміз деген сөздерінен кейін жариялады. Олар BBC-ден ресми теріске шығаруды, кешірім сұрауды және өтемақы талап еткен.
«Мен бұны істеуге мәжбүрмін деп ойлаймын. Олар айла жасады. Мен айтпаған сөздерді өзгертіп жіберді», – дейді Трамп сотқа жүгіну жоспары туралы.
Америкалық президент бұл мәселені Ұлыбритания премьер-министрі Кир Стармермен талқыламағанын, бірақ Стармер әңгімелескісі келетінін айтқан. Трамп демалыс күндері оған телефон шалуға уәде берді.
Жұма кешіндегі қоғамдық сот деректерін тексеру нәтижесінде Флорида штатының федералдық немесе штаттық соттарына ешқандай талап арыз түспегені анықталды.
Сенбі күні (15 қараша) Air Force One бортында берілген сұхбатынан бөлек Трамп BBC-ді сотқа беру «оның міндеті» екенін айтқан: «Егер мұны істемесең, мұндай жағдайдың басқалардың қайталауына жол бересің».
Ол монтажды «масқаралық» және «Камала ісінен де жаман» деп атады. Бұл жерде ол 2024 жылғы сайлаудағы қарсыласы Камала Харриске қатысты CBS арнасындағы «60 Minutes» бағдарламасымен болған дау туралы айтады. 2024 жылдың шілдесінде америкалық медиаалып Paramount Global осы дауды реттеу үшін 16 млн доллар (13,5 млн фунт стерлинг) төлеуге келіскен еді.
Трамптың сөзінің монтаждалуы BBC бас директоры Тим Дэйвидің және жаңалықтар бөлімінің жетекшісі Дебора Тернестің отставкасына әкелді. Фото artsakh.news сайтынан алынды
BBC-дің бұрынғы редакторы және бұрынғы премьер-министр Дэвид Кэмеронның саяси коммуникациялар жөніндегі бұрынғы директоры сэр Крейг Оливер BBC Today бағдарламасында бұл жағдайды «қоғамдық хабар тарату ұйымы үшін нағыз қорқынышты сценарий» деп атады.
«Мәселе мынада: мемлекеттік қаражат бұл даумен күресуге немесе оны реттеуге жұмсалуы мүмкін», – дейді ол.
Оливердің айтуынша, Трамп «BBC-дің не екенін, ол қалай қаржыландырылатынын және қалай жұмыс істейтінін» түсінбейді.
Дау Panorama бағдарламасының 2024 жылдың қазанында шыққан деректі фильмінде Трамптың 2021 жылғы 6 қаңтардағы сөзінің монтаждалғанына байланысты туындады. Өз сөзінде Трамп жақтастарына: «Біз Капитолийге барамыз және біздің батыр сенаторларымыз бен конгрессмендерімізді қолдаймыз», – деген болатын. Өзінің сөзінің 50-ші минутында ол: «Біз күресеміз. Біз тозақтағыдай күресеміз», – деген болатын.
Ал Panorama бағдарламасында көрсетілген клипте Трамп: «Біз Капитолийге барамыз… мен де сендермен бірге боламын. Біз күресеміз. Біз тозақтағыдай күресеміз», – деп айтады.
Сөздің осылайша монтаждалуы BBC бас директоры Тим Дэйвидің және жаңалықтар бөлімінің жетекшісі Дебора Тернестің отставкасына әкелді.
Aikyn.kz осы жанжал басталғанда «Дональд Трамп: «ВВС басшысы менің сөзімді «бұрмалағаны» үшін отставкаға кетіп жатыр» тақырыбымен материал жариялаған.
Бейсенбіде «Түзетулер мен түсініктемелер» бөлімінде BBC Panorama бағдарламасы сөздің монтажына қатысты сыннан кейін қайта қаралғанын хабарлады. «Біз жасаған монтаж біздің сөйлеуді жеке үзінділерден емес, біртұтас үздіксіз фрагменттен тұрады деген әсер қалдырғанын мойындаймыз. Бұл президент Трамп тікелей зорлыққа шақырды деген жаңсақ түсінік туғызды», – делінген мәлімдемеде.
BBC өкілі өткен апта ішінде Трамптың заңгерлеріне хат жолданғанын растады.
«BBC төрағасы Самир Шах президент Трампқа жеке хат жолдап, корпорация атынан 2021 жылғы 6 қаңтардағы сөздің эфирге қате монтажбен шыққаны үшін кешірім сұрағанын жеткізді», – делінген хабарламада.
Сонымен бірге BBC: «Біз монтаждың сәтсіз болғанына өкініш білдіреміз, алайда бұл жағдайдың жала жабу ісіне негіз болатынына келіспейміз», – деп мәлімдеді. BBC Трамптың заңгерлеріне жіберген хатында не себепті жала жабу туралы талаптың негізсіз екенін түсіндіретін алты аргумент келтіреді:
1. BBC АҚШ-та Panorama эпизодын тарату құқығына ие болмаған, сондықтан оны өзінің америкалық арналарында көрсеткен жоқ.
2. BBC-дің дау тудырған фильмі iPlayer арқылы көрсетілген кезде бағдарлама тек Ұлыбритания көрермендеріне қолжетімді болды.
3. Трампқа еш зиян келмеген, өйткені ол көп ұзамай қайта сайланды.
4. Клип алдау мақсатында емес, ұзақ сөздің қысқартылған нұсқасын жасау үшін өңделген, және зиян тигізу ниеті болған жоқ.
5. Клипті жеке қарастыруға болмайды – бұл бір сағаттық бағдарламаның 12 секунды ғана, оның ішінде Трампты қолдаған көптеген пікірлер де берілген.
6. АҚШ-та қоғамдық маңызы бар мәселелерге қатысты пікір білдіру және саяси сөз жала туралы заңмен берік қорғалған.
BBC-дің кешірімінен бірнеше сағат өткен соң Daily Telegraph 2022 жылы Newsnight бағдарламасында көрсетілген дәл осындай монтаждалған тағы бір клипті жариялады.
Президент Трамп пен Ұлыбританияның саяси билігі бір келісімге келе алмаса, BBC-Trump дауы ұзаққа созылып, корпорацияға үлкен шығын әкелу қаупі жоғары болып тұр.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» TELEGRAM арнасынан табасыз.
