Оның тәжірибесі – отандық ауыл шаруашылығының ғылыммен ұштасқан үлгісі. Бүгінде 6 сотық жерді алып жатқан бақшасында 20 түп аналық жүзім бар. Солардан жыл сайын шамамен 2000 көшет алынып, еліміздің түрлі өңіріне жөнелтіледі. Тағы бір қызығы, Бауыржан – Қазақстанда алғаш жүзім фестивалін өткізген адам. Сортаң жерде жүзім өсіріп, ерекше кәсіпті серік қылған азаматпен сұхбат құрудың жуырда сәті түсті.
– Жүзім өсіруге қалай келдіңіз? Бұл кәсіпті таңдауыңызға не түрткі болды?
– Бір күні YouTube-тан бейнеролик көріп, жүзім өсірудің өзі үлкен бір ғылым екенін түсіндім. Сол қарапайым ғана видео осы бақша шаруашылығына келуіме себепкер болды. Әрине, бұл салаға келу үшін бір видеоны көріп алу жеткіліксіз. Жүзім өсірмес бұрын, Ресей, Украина, Беларусь елдерінің мамандарымен байланысып, тәжірибе жинадым. Осы кәсіпте жүргеніме биыл тура 14 жыл толып отыр.
– Қандай жүзім сорттарын өсіресіз және неге дәл соларды таңдадыңыз?
– 2012 жылы Юбилей Новочеркасска, Нина, Ризамат, Зарево, Памяти Дженеева, Красава, Алвика, Велика, Маникюр фингер, Днепровский сувенир, Виктор, Ризамат-Ата, Надежд Азос, Памяти Нигруля, Водограй, Кодрянка, Красотка, Аватар, Находка Калугина сынды өнімділігі жоғары, сыртқы көрінісі тартымды, дәмі ерекше жүзім сорттарын еге бастадым. Оған дейін Өзбекстаннан әкелінген жүзімдерді зерттеп, олардың еліміздің ауа райы мен топырақ ерекшеліктеріне қалай бейімделетінін тәжірибе жүзінде сынап көрдім. Жыл сайын 500 келіден астам өнім жиналады. Одан табиғи мейіз, шырын, жеміс қайнатпасы, тосап дайындалады. Бұл – тек шаруашылық емес, бір жағынан экологиялық таза өнім өндірудің жолы.
– Құлсарының сортаң жерінде жүзім өсіру қаншалықты қиын?
– Шыны керек, Құлсарының жері сортаң, ал суы ащы. Мұндай жерде жүзім өсіру – нағыз тәуекел. Жүзім өсіру ісі оны еккеннен кейінгі күтіммен ғана шектелмейді. Мен өзім арнайы шетелден әкелінген сорттарды жергілікті климатқа бейімдеп, әр түпке жеке күтім жасаймын. Жазда +50°C аптап ыстықта жүзім шөлдейді, ал қыста -30°C суықта үсіп кету қаупі жоғары. Сондықтан әр маусымда агротехникалық әдістер өзгеріп отырады.
Жүзімнің сапасы негізінен топырақ, климат, ылғалдылық, күн көзінің ұзақтығы сияқты факторларға тікелей байланысты. Осыған байланысты бұл салада «терруар» деген ұғым бар – ол жүзімнің өсу ортасының жалпы сипаттамасын білдіреді. Сол себепті бір сорт әр аймақта әртүрлі дәм береді. Мысалы, бір елде қышқыл болса, екіншісінде тәтті болуы мүмкін.
Бір нәрсені екпес бұрын, адам ең алдымен ғылыми тұрғыда оның мән-жайын біліп алу керек. Сол сияқты, сортаң топырақпен жұмыс істеудің тәсілдерін үйренбей тұрып, ештеңе өнбейді. Қазір өзім өсімдіктерге арналған 12 компоненттен тұратын тыңайтқыш өндіремін. Жердің құрамындағы макро және микроэлементтердің жетіспеушілігін ескеріп, арнайы тыңайтқыш жасап шығардым. Оны «Бақша соусы» деп атадым. Бұл өнім жүзім ғана емес, басқа да жеміс ағаштары мен сәндік өсімдіктерге пайдалы. Тыңайтқыш топырақты жұмсартып, тамыр жүйесін нығайтады, ал бұл өз кезегінде өнім сапасына әсер етеді.
– Жүзім өсіруші кәсіби маман ретінде жүзім туралы тағы қандай қызықты деректермен бөлісер едіңіз?
– Жүзім – адам баласы өсіре бастаған ең көне жеміс түрлерінің бірі. Археологиялық деректер бойынша, оны 5000-6000 жыл бұрын Таяу Шығыста өсірген. Ежелгі мысырлықтар жүзімді шырын, шарап және емдік мақсатта қолданған. Әлемде 10 000-нан астам жүзім сорты бар екен. Оның ішінде тек 20%-ы ғана дастарқанға, ал 70%-ы шарап өндірісіне кетеді. Тағы бір қызығы, жүзім – жер мен судың дәмін бойына сіңіретін ерекше өсімдік. Франция, Италия, Түркия, Испания елдері жүзімді тек ауа райына емес, жер құрамына қарай таңдайды. Бұл шараптық сорттарда ғана емес, асханалық жүзімде де өте маңызды.
– Алдағы мақсаттарыңыз қандай?
– Басты арманым – Жылыой жерінен арнайы жер алып, жүзім шаруашылығын кеңейту. Мақсатым – Қазақстан нарығын толықтай отандық жүзіммен қамтамасыз ету, әрі қарай экспортқа шығару. Сонымен қатар жаңа сорттар шығару үшін зерттеу институтын ашу – басты ниетім. Бұл институт 15-20 жылдық жүйелі ғылыми жұмыс пен мемлекет қолдауын талап етеді.
2023 және 2024 жылдары қатарынан ұйымдастырылып келе жатқан «Бауыржан жүзімдері» фестивалі халықтың зор ықыласына бөленіп келеді. Оның ең қадірлі қонақтары – мүмкіндігі шектеулі жандар, бұл шараның әлеуметтік маңызын одан әрі арттыра түседі деп те ойлаймын.
Қырғызстанда өткен халықаралық жүзім фестиваліне де қатыстым. Ол шараға әлемнің 32 елінен қатысушы келді. Осындай ауқымды іс-шарада Қазақстанның абыройын қорғағанымды мақтан етемін. Қалай десек те, ниет қойып кіріскен іс бәрібір нәтижесін береді.
Сұхбаттасқан
Баян ЖАНҰЗАҚОВА
