Қазақ қоғамында ең жиі қойылатын сұрақтардың бірі – «Қашан үйленесің?», «Қашан тұрмысқа шығасың?». Бір қарағанда, бұл жай ғана қызығушылықтан туындайтын әңгіме сияқты көрінеді. Бірақ шын мәнінде, мұндай сұрақ – жастарға жасалатын әлеуметтік қысымның бір түрі.
Дәстүрлі түсінік. Қазақта отбасы құру – адамның өмірлік міндеттерінің бірі саналған. Үйлену немесе тұрмысқа шығу – тек жеке шешім емес, әулет, қоғам алдындағы жауапкершілік ретінде қабылданған. Сондықтан үлкендер үшін «қашан үйленесің?» деген сұрақ – қамқорлықтың, алаңдаудың белгісі болып көрінеді.
Қысымның салдары. Бүгінгі жастар үшін мұндай сұрақ көбіне жай ғана кеңес емес, психологиялық қысым болып сезіледі. Өйткені әр адамның жеке жоспары, кәсіби мақсаты, материалдық жағдайы бар. Осы факторлар ескерілмей, бір ғана «үйлену – міндет» деген көзқарас жастарды мазалайды. Кейбіреулер өзін қоғамға лайықсыз сезінеді, енді біреулер жалған жауап беруге мәжбүр болады.
Жасырын проблема. Бұл сұрақ тек жеке өмірге қатысты ғана емес, жастардың психологиялық денсаулығына да әсер етеді. Әсіресе отбасын құруды кейінге қалдырған қыз-жігіттер әлеуметтік ортадан қысым көреді. Нәтижесінде олардың арасында күйзеліс, өз-өзіне сенімсіздік артуы мүмкін.
«Қашан үйленесің?» деген сұрақ – дәстүрлі ойлаудың қалдығы. Бірақ заманауи қоғамда әр адамға таңдау еркіндігін беру маңызды. Үйлену – бәсеке де, міндет те емес. Ол – жеке шешім, жеке жауапкершілік. Әлеуметтік қысымның орнына жастарға қолдау көрсету – әлдеқайда пайдалырақ жол.
