Діни экстремизм мен терроризмнің қаупі қазіргі таңда тек мемлекетке ғана емес, әрбір отбасына, ал ең қиыны бейкүнә балалардың болашағына қатер төндіріп отырғанын айтпасқа болмайды. Өйткені бесіктен белі жаңа шығып әлі оң мен солын ажырата алмайтын жастар мен жасөспірімдер жеңіл ойдың жетегінде жүріп, ойнақтап жүріп от басқанын аңдамай қалады. Сондықтан бұл құбылыстың табиғатын дұрыс түсініп, оған қарсы әрекет етудің маңызын қоғам болып жете ұғыну – басты міндеттердің бірі.
Қауіптің себептері мен таралу арналары
Мемлекеттік саясат және жалпы қоғам болып діни экстремизм мен терроризмге қарсы күрес кешенді түрде жүргізілгенімен, замана дертінің таралуына ықпал ететін факторлар аса көп. Олардың ішінде – әлеуметтік теңсіздік, жұмыссыздық, маргиналдану, кедейлік, діни білімнің таяздығы, діннің бұрмалануы және жастардың жалған діни насихатқа сенгіштігі сияқты аса қауіпті алғышарттары бар екені рас.
Мамандардың айтуынша, қазіргі жастар интернет кеңістігінде ең осал топқа жатады. TikTok, Telegram, VK сынды платформаларда таралатын жалған уағыздар мен экстремистік мазмұндағы бейнематериалдар олардың санасына тез әсер етеді. Ақмола облысы Дін істері басқармасының жанындағы конфессияаралық қатынастарды талдау және дамыту орталығының басшысы Нүркен Тілеубаев та бұл мәселеге ерекше тоқталып, жастарды діни және медиа сауаттылыққа баулудың маңыздылығын атап бірнеше нақты мысалдар да келтіріп берді.
Шынайы мысалдар – шынайы қауіп
Көп жағдайда мұндай жағдайлар бізге қатысы жоқ сияқты көрінеді. Алайда соңғы жылдары елімізде де экстремизм мен терроризмге қатысты нақты фактілердің тіркеліп жатқаны бұл мәселенің бізге де жақын екенін дәлелдейді.
Мысалы, Түркістан облысында 17 жастағы жасөспірім экстремистік идеяларды насихаттап, тыйым салынған ұйымдардың материалдарын таратқаны үшін 4 жылға сотталған. Бұл – интернеттегі белсенділіктің қандай нәтижеге апарып соғуы мүмкін екенін көрсететін айқын мысал. Сонымен қатар Ақмола облысында да осыған ұқсас жағдай болды. Сандықтау ауданында мектеп мұғалімі ғаламтор арқылы радикалды сайттарға кіріп, терроризмді насихаттағаны үшін 6 жылға сотталды. Оның әлеуметтік желілерде экстремистік бейнематериалдар таратқаны анықталған. Бұл – қоғамда тек жастар ғана емес, ересектер де қауіп-қатерге бейқам қарайтынын көрсетеді, – дейді Нүркен Найзабекұлы.
Ата-аналар мен қоғам не істеуі керек?
Мамандардың айтуынша, экстремизм мен терроризмнің алдын алу – ең алдымен ата-аналар мен мектептердің, жалпы қоғамның бірлескен жұмысына тікелей байланысты. Баланың психологиялық және рухани жағдайын бақылауда ұстау, онымен ашық сөйлесу, сенімді қарым-қатынас орнату – аса маңызды.
– Балалармен жиі сөйлесіп, олардың неге қызығатынын, кіммен араласатынын, қандай сайттарға кіретінін біліп отыру қажет. Интернеттегі әрекеттеріне ата-аналық бақылау орнату артық етпейді. Сонымен қатар балаларға жалған ақпарат пен шынайы мәліметті ажыратуды, қауіп төндіретін ортадан сақ болуды үйреткен жөн, – дейді Нүркен Тілеубаев.
Бұл орайда сала мамандары баланы ерте жастан діни және медиа сауаттылыққа үйрету – ең тиімді қорғаныс екенін айтады. Өз пікірін білдіре алатын, өзгеге ере кетпейтін, ішкі сенімі мықты бала – радикалды идеологияға қарсы тұра алатын тұлғаға айналмақ.
Бала – ертеңгі ел болашағы. Сол себепті оның бойына бала кезден мейірімділік, төзімділік, толеранттылық, ұлт пен дінге құрмет секілді құндылықтарды сіңіру – аса маңызды. Бұл – тек мектептің ғана емес, отбасындағы тәрбиенің де үлесі зор екенін білдіреді. Ата-ана баласының кіммен дос екенін, неге қызығатынын, интернетте немен айналысатынын біліп, бағыттап отырғаны абзал. Ең бастысы, олармен тұрақты қарым-қатынас орнатып, сенімді орта қалыптастыру қажет. Балалар үшін ата-ана – кез келген сәтте бағыт-бағдар көрсететін, қамқорлығымен мен тәрбиесін беретін ең сенімді адамдар. Сондықтан балаға жөн сілтейтін ата-анасының әрқашан әрқашан оның жанынан табылып, аңғалдықпен адасып кетуіне жол бермегені жөн.
P.S.
Экстремизм мен терроризм – бүгінде жаһандық сипат алған қауіп болғанымен, ол әр отбасының табалдырығына дейін жетіп отыр. Бұл дертпен күресу – құқық қорғау органдарының ғана емес, барша қоғамның ортақ міндеті. Тек жұмыла әрекет еткенде ғана балаларымызды сақтап қала аламыз.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы
