Доула – жүкті әйелге босану және босанғаннан кейінгі кезеңде эмоционалдық, ақпараттық және кей жағдайларда физикалық қолдау көрсететін маман. Олар диагноз қоймайды, ем қолданбайды. Тек ананың жанында болып, оның психологиялық жайлылығын, сенімділігін және күші жеткілікті болуын қамтамасыз ететін серіктес. Бірақ Қазақстанда доула медициналық маман емес. Сондықтан кейбір мемлекеттік перзентханалар доулаларды кіргізгісі келмейді. Неге?
Доула дегеніміз кім?
Доула дегеніміз – грек тілінен аударғанда «қызмет көрсетуші» дегенді білдіреді. Біздің елде доула қызметі енді ғана дамып келе жатқанымен, жас аналардың қызығушылығы жылдан-жылға артып отыр. Жүкті әйелдер саналы босануға дайындалуға талпынады, ал доула осы жолда бағыт-бағдар беретін сенімді серікке айналуда. Ал Еуропада бұл қызметке қыз-келіншектер бұрыннан жүгінеді. Кей мемлекет жүкті келіншектің жанына доула кіргені үшін қаржысын өздері төлеп береді. Мысалы, Германия, Нидерланд, Франция, Швеция, Норвегия сияқты елдерде доулалар перинаталдық қолдаудың бір бөлігі ретінде қабылданады.Ұлыбританияда доула институты жақсы дамыған: арнайы қауымдастықтар мамандарды тіркеп, даярлық курстарын ұйымдастырады. Ал АҚШ пен Канадада доулаларға сұраныс өте жоғары. Кей штаттарда сақтандыру компаниялары босану кезінде доула қатысқан қызметті толық немесе жартылай өтеп береді. Жаңа Зеландия мен Аустралия да доула қолдауын медицинамен қатар жүретін қызмет ретінде таниды.
– Кей мемлекеттерде жүкті әйелдің жанында доула болуы жеке таңдау ғана емес, әлеуметтік қолдау жүйесінің бір бөлігіне айналып үлгерген. Мысалы, белгілі бір елдерде мемлекет немесе сақтандыру қоры доула қызметінің ақысын толық немесе ішінара төлеп береді. Мұндай тәжірибе босану кезінде медициналық араласулардың азаюына, аналардың өзін қауіпсіз сезінуіне және босанудың оң нәтижелеріне ықпал ететіні туралы зерттеулерге сүйенеді, – дейді доула Алима Керімқұлова.
Әлемде доулаларды көбіне арнайы қауымдастықтар, академиялар немесе жеке тәжірибелі мамандар дайындайды. Айталық, Германия, Ұлыбритания, АҚШ сияқты елдерде сертификатталған доула курстары бірнеше айға созылады және теориялық біліммен қатар практикалық тәжірибеге басымдық беріледі. Қазақстанда доула мамандарын даярлайтын Доула қауымдастық қоғамы бар. Мұнда сертификатталған, шетелдік тәжірибесін жетілдірген мамандар курс өткізіп, жаңа доулаларды даярлайды. Оқу соңында әр қатысушыдан емтихан алып, сертификат береді. Алима Керімқұлованың айтуынша, доула болашақ аналарға көмек, психологиялық қолдау көрсететін маман.
– Мен доулалықты арнайы оқыған, сертификаты бар маманмын. Доуланың қызметіне әйелді жүктілікке дайындау, жүкті әйелдің психологиясы мен физиологиясын түсіндіру кіреді. Біз болашақ ананың барынша қиналмай сәбиін дүниеге әкелуіне көмектесеміз. Кейде гидромассаж жасап, тыныс алу техникаларын көрсетеміз. Ана босанғаннан кейін де тамағын беріп, нәрестеге күтім жасаудың алғашқы қадамдарын түсіндіреміз. Менің медицина саласында арнайы білімім бар. Көпбалалы анамын. Осы кәсіпке «аналарға көмектессем» деген адал ниетпен келдім. Сәбидің шыр етіп дүние есігін ашқан сәті, бірінші тыныс алуы, көзқарасы, анасымен қауышқан кезі, анасының қуанғаны мен алғысы – маған үлкен мотивация. Осы уақытқа дейін 100-ден астап анаға көмектестім, – дейді доула Алима Керімқұлова.
Қызмет құны 100 мың теңгеден басталады
Доуланы таңдау – аса жауапты қадам. Болашақ ана шешім қабылдар алдында оның әлеуметтік желідегі парақшасын, кәсіби дайындығын, сертификаттарын және бұрынғы пациенттердің пікірін мұқият қарауы қажет. Босанатын әйел мен доула арасындағы үйлесім мен өзара сенім – табысты жұмыс пен оң тәжірибенің негізгі кепілі. Көбіне алғашқы кезеңде доуламен екі рет кездесіп, әр кездесуде 3 сағатқа созылатын әңгімелесу жүргізіледі. Осы кезде маман босану психологиясы мен физиологиясы, ауырсынуды жеңілдету әдістері, тыныс алу техникасы сияқты маңызды аспектілерді түсіндіреді. Кейін біртіндеп практикалық дайындыққа көшіп, босануға дайындау жалғасады. Ең маңыздысы, таңдаған доуламен 34 аптадан кешіктірмей танысу. Бұл уақыт әйел мен маман арасындағы сенімді байланыс орнатуға, қажетті дайындықты толық жүргізуге және босануға бейімделуге мүмкіндік береді. Доуламен дұрыс байланыс орнатылған жағдайда босану процесі ана үшін қауіпсіз, психологиялық тұрғыдан жайлы болады. Астаналық Диана Әбдімәлік доуланың қызметіне дән риза. Оның пікірінше, егер доуланың медициналық білімі бар болса, қызметіне қорықпай сенім арту керек.
– Мен алғашқы жүктілігім болғандықтан, еш ойланбастан доуланың қызметіне жүгіндім. Босану процесінде көмектесіп, қолдау көрсеткені үшін 120 мың теңге төледім. Бастапқыда доуланың басқалардан еш айырмасы жоқ деп ойлайтынмын. Перзентханаға әпкемді бірге алып кіремін деп те шешім қабылдап қойғанмын. Бірақ таныстарымның әңгімесі мен тәжірибесінен кейін доулаларға деген сенімім артты. Доула бірінші келісімшартқа отырғанда толғақ туралы кеңес береді. Бұл процестің қауіпсіз әрі жеңіл өтуі үшін жүкті ананың өз ағзасын түсінуі, тыныс алу техникасын меңгеруі және толғақ кезеңдерінің ерекшелігін білуі аса маңызды. Міне, осының бәрін доула түсіндірді. Әр минут сайын жағдайымды қадағалап, суымды беріп, массажын жасап, жанымда жүрді. Сәби дүниеге келгеннен кейін де көмегін аямады. Сондықтан доуланың қызметіне ризамын, – дейді жас ана Диана Әбдімәлік.
Елімізде доулалардың санына қатысты статистикалық нақты ақпарат жоқ. Дегенмен әлеуметтік желіде, веб-сайттарда «жеңіл босануға көмектесеміз» деген доулалардың жарнамасы қаптап тұр. Доула қызметінің құны жүктілік кезінде дайындық, босану, босанғаннан кейінгі қолдауға байланысты 100-250 мың теңге арасында.
Доулаға арнайы мәртебе керек
Доула қызметіне қызығушылық өскенімен, мемлекеттік перзентханалар оларды ішке кіргізуге асықпайды. Бірнеше жыл бұрын астаналық перзентхана доулаларды кіргізбейтінін де хабарлаған. Бұған әртүрлі фактор әсер етуі мүмкін. Біріншісі – доулаларда медициналық мәртебенің болмауы, санитарлық талаптардың қатаңдығы және бөлімше сыйымдылығының шектеулігі. Акушер-дәрігер Динара Богомолованың айтуынша, кейбір доулалар акушерлермен сөзге келіп қалатын жағдайлар да кездескен.
– Доула – медицина маманы емес, бірақ оның кәсібінде әдеп пен сыйластық ерекше маңызды болуы керек. Ол дәрігер мен акушердің жұмысына араласпай, ешқандай шешім қабылдамағаны жөн. Доула – босанып жатқан әйел мен медициналық қызметкер арасындағы сенімді көпір, ананың психологиялық жайлылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ететін серік қана. Ал босануды дәрігерлер мен акушерлер қадағалайды, – дейді Динара Богомолова.
Оның пікірінше, соңғы жылдары акушер-дәрігерлер ақша көп төленетіндіктен, доулалықпен қатар айналысып жүр. Кейбірі перзентханада алатын бір айлығын, бір анаға көмектесіп табады. Қазір емханадағы медицина қызметкерлеріне сенім азайып кетті. Сондықтан да кейбір аналар доулаларға жүгінеді. Бірақ ауыр жағдайдағы анаға перзентханадағы қызметкерлер де доуладан артық болмаса, кем қарамайды. Доуланың қызметіне де ақшасы барлар ғана жүгінеді. Дегенмен этиканы білмейтін доулалар емханадағы дәрігерлерге ақыл айтып, жұмысына араласады.
– Доулаға алғаш рет босанатын аналар жиі жүгінеді. Бірақ бұрын да доуласыз босанып жүрді ғой. Доуланың серіктестен еш айырмасы жоқ. Кезінде әйел адамның жанына әпкесі не жеңгесі көмек көрсетуге келетін. Ал доула пайда болғалы жақынын серіктес еткісі келмейтіндер көп. Егер кесір тілігімен, ауыр толғақ болса, доуланың көмегі керек шығар. Бірақ медицина қызметкерлері тұрғанда доуланы бірге ертудің қажеті жоқ. ХХІ ғасырда аналар психологиялық түрде босануға дайындалуы керек. Бұл процестен қорқудың еш қажеті жоқ. Қазіргі жастар босанғаннан кейін психологиялық күйзеліске тез түсіп кетеді, – дейді акушер-дәрігер.
Жоғарыда айтқанымыздай, елімізде нақты доулалар санына қатысты статистикалық ақпарат жоқ. Доула – босануды жеңілдететін ғана емес, ана мен баланың психологиялық амандығына ықпал ететін мәдени қызмет. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мұндай қолдау босану мәдениетін жаңа деңгейге көтереді. Сондықтан болашақта Қазақстанда доулалардың мәртебесі беки түсуі, даярлық курстары мен сертификаттау талаптары жүйеленуі, тіпті кей әлеуметтік топтарға арналған қолдау бағдарламалары енгізілуі керек.
Көктем ҚАРҚЫН
