“Ұялы телефонды 15-20 минутқа қана беруге болады”: Психолог баланың гаджетке тәуелділігі «цифрлы аутизмге» әкелетінін айтты

Соңғы жылдары өмір салтымызға «цифрлы аутизм» деген термині ене бастады. Бұл – баланың гаджетке тәуелді болуынан туындайтын психологиялық ауытқу. Яғни, бала адамдармен қарым-қаты­насқа түскісі келмейді, сыртқы ортаға енжар, эмоциясы әлсіз, жалғыздықты жақсы көреді. Бұл туралы Ayqin газетінің “Балалық шақ – экранның ар жағында емес” деген мақалада жазылған, – деп хабарлайды Аikyn.kz.

Психологтердің айтуын­ша, бала алғашқы үш жаста көбірек адам­мен байланыс жасап, сөйлесуі ке­рек. Ал егер бұл кезеңде ол экран алдын­да отырса – мидың сөйлеуге, ойлауға, ше­шім қабылдауға жауап беретін ней­рон­дары тежеледі. Бұл кейіннен оқу үл­геріміне, қоғамға бейімделуіне әсер етеді. Сондықтан бүгінде балалардың гаджетке тәуел­ді­лігі жиі кездесетін құбылысқа айналды. 

– Баланың гаджетке тәуелді болуы көбінесе жалғыздық пен назардың же­тіс­пеуі­нен туындайды. Көп ата-ана үшін телефон баланы тыныштандырудың «құт­қарушы құралына» айналып кеткен. Алайда бұл уақытша шешім ғана, оның арты баланың психикасына кері әсер етуі мүмкін, – дейді психолог маман Лимана Қойшиева.

Психологтің айтуынша, тәуелділіктің алғашқы белгілері – гаджетті алып қой­ған кезде баланың агрессия көрсетуі, әлеу­меттік қарым-қатынасқа қызықпау, зейіннің тұрақсыздығы және ұйқы бұзыл­ыс­тары.

– Смартфондағы жылдам ауысатын бейнелер үнемі дофамин бөлінуін туғы­за­ды. Бұл – ми үшін жасанды ләззат көзі. Нәтижесінде, бала шынайы өмірден қуаныш табуды тоқтатып, кітап оқу, сөй­лесу, ойнау сияқты әрекеттерге қызығу­шылық жоғалтады, – дейді маман.

Психолог баланы гаджеттен мүлде ажырату емес, сапалы қарым-қатынасты күшейту керегін баса айтады.

– 3-6 жас аралығындағы балаға экран алдында ең көбі 15-20 минут қана уақыт беруге болады, ал мектеп жасындағы балаларға – 1 сағаттан аспауға тиіс, – дейді ол.

Оның орнына баламен бірге серуен­деу, ойын ойнау, кітап оқу немесе шығар­ма­шылықпен айналысу ұсынылады.

– Ең бастысы ата-ана баласына үлгі бола білуі керек. Егер ересектер өздері де үнемі телефонға телміріп отырса, ба­ла­ның одан бас тартуы қиын. Гаджет емес қарым-қатынас пен көңіл бөлудің орны ешнәрсемен толтырылмайды, – деп түйіндеді Лимана Қойшиева.