Ең алдымен, аймақтың экономикалық көрсеткіштері сөз болды. Әсіресе, халықтың тұрмысын жақсарту бағытында атқарылған іс көп. Мәселен, облыста өнеркәсіп өндірісі – 129%, инвестициялар – 117%, құрылыс – 116%, ауыл шаруашылығы 115% өсім көрсеткен. Жеке кірістер көлемі де 113%-ға ұлғайып, 195 млрд теңгеге жетті. Сондай-ақ 23 мың жұмыс орны ашылған. Қазір өңірдегі жұмыссыздық көрсеткіші орташа республикалық деңгеймен тең (4,6%). Орташа жалақы биыл 9,5%-ға өсіп, 403 мың теңге болыпты. Жыл соңына дейін облыстың жалпы өңірлік өнімі 102%-ға артып, 5,5 трлн теңгеге жетеді деп күтіліп отыр.
Аймақ басшысы Президент тапсырмасы бойынша облыстың жаңа инвестициялық контуры қалыптасып жатқанын жеткізді. Портфельде жалпы құны бір трлн теңгеден асатын 81 инвестициялық жоба бар. Оның ішінде, 64 жоба – белсенді іске асырылу кезеңінде. Биыл 15 жобаны 55 млрд теңгеге іске қосу жоспарлануда, бұл 400-ден астам жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді.
– Қыркүйек айында өткен «Алтай Инвест» форумы осы жұмысқа айтарлықтай серпін берді. Ол өңірдің қарқынды дамып келе жатқан инвестициялық алаң ретіндегі мәртебесін тағы бір мәрте растады: шараға 10 елден 300-ден астам қатысушы келді. Нәтижесінде, 740 млрд теңгеге 40 меморандумға қол қойылды. Өңірдің инвестициялық стратегиясында тау-кен металлургия кешенін дамытуға ерекше назар аударылады. Бұл үшін Ново-Лениногор, Долинное және Чекмарь кен орындарын, сондай-ақ басқа да барланған ресурстарды белсенді игеру жоспарланған. Келесі кезеңде Тарбағатай ауданында тау-кен байыту комбинатын салу жобалары, сондай-ақ Ұлан ауданында «Алатау Литий» және Крида Корпорейшн компанияларының жобалары іске асырылмақ. Шикізатты техногендік тәсілмен өндіру жолға қойылуда, бұл бұрын қолжетімсіз қорларды айналымға енгізуге және ескі қалдық қоймаларынан бағалы металдарды өндіруге мүмкіндік береді, – деді Нұрымбет Сақтағанов.
Ауыл шаруашылығының ауқымы кеңеймек
Биыл аймақтың аграрлық секторы тұрақты өсім көрсетуде. Астық өнімі – 101,5%-ға, майлы дақылдар 107%-ға артқан. Қайта өңделген экспорттық өнім үлесі 66%-дан 71%-ға дейін өсті.
Цифрлық жүйені пайдалану арқылы егістік жерлердің 40%-ы өнімділікті гектарына 30 центнерге дейін арттырады. Агрөөнеркәсіп кешенінде сыртқы ынтымақтастықты нығайту мақсатымен Қытай, Ресей және Өзбекстанмен өзара іс-қимыл жолға қойылған.
– Біз ірі қытайлық сауда компанияларымен 50 млн долларға май өнімдерін жеткізуге келісімшарт жасастық. Сол сияқты мал шаруашылығы өнімін Қытай нарығына шығару үшін биыл зерттеу нәтижелері әлемнің 112 елінде танылған арнайы сертификаттау зертханасы құрылды. Біздің жерлестер Еурокомиссия тізіміне енген алғашқы қазақстандық кәсіпорын ретінде Еуропаның 27 еліне Шығыстың балын жеткізу мүмкіндігіне ие болды, – деді облыс әкімі.
Қазір өңір балық шаруашылығында да өңір көш бастап тұр. Биыл 2,5 мың тонна балық өндірілмек. Балық өсіру ісі де 2,5 есеге ұлғайды. Сібір бекіресін қалпына келтіру үшін Қара Ертіске 61 мыңнан астам балық шабағы жіберіліпті.
Шағын және орта бизнес 152 мың шығысқазақстандықты жұмыспен қамтып отыр. Биыл мемлекеттік бағдарламалар арқылы кәсіпкерлікті қолдауға 92 млрд теңге бөлінді.
Туризм саласының табысы мол
Туризм де өңір экономикасының өсіміндегі негізгі бағыттардың бірі болып келеді. Қыстың ерте түсуі және қардың көп болуы өңірде тау шаңғысы саласын дамытуға жағдай жасайды. Риддердің маңында жыл бойы жұмыс істейтін «Анатау» кешенін салуды жоспарланған. Ол тау туризмі мен спортшыларды даярлау орталығына айналады. Халықаралық Pana Asia қонақүй компаниясы халықаралық стандарттарға толық сай келетін заманауи қонақүйлер салатын болады.
Онкология және хирургия орталығының базасында медициналық туризм белсенді дамып келеді, онда ЧЕК-АП қызметтері ұсынылады. Кореяда 5-10 мың доллар тұратын бұл қызмет Өскеменде 500 долларға жасалмақ.
Туристерді тартуға AltaiFest, этномәдени фестиваль «Шығыс Салбұрыны–2025» секілді имидждік жобалар ықпал етеді. Биыл бұл іс-шараға Қазақстан, Ресей, Қытай, Испания, Венгрия, Моңғолия және Қырғызстаннан 148 бүркітші қатысты. 10 мыңнан астам көрермен жиналды.
– Саланы табысты дамыту заманауи инфрақұрылымсыз мүмкін емес екенін түсінуіміз қажет. Бүгінде Шығыс Қазақстан көлік, коммуналдық және энергетикалық жүйелерді жүйелі түрде жаңғыртып, логистиканы жеңілдететін және өмір мен бизнес үшін жайлылықты арттыратын инфрақұрылым қалыптастырып келеді. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, биыл екі жаңа әуежайдың құрылысы жүргізілуде. «Майқапшағай» және «Уба» өткізу пункттері, сондай-ақ 5 теміржол вокзалы жаңғыртылуда. Келесі жылдан бастап Қытайға әуе бағытын ашу жоспарлануда, – дейді Нұрымбет Сақтағанов.
Автожол желісін дамытуға да ерекше көңіл бөлінуде. Биыл аймақта 98 млрд теңгеге 856 шақырым автожол жөнделді. Облыс орталығының көлік инфрақұрылымын кешенді дамыту үшін екі жолайрық салынуда, олар кептелістерді азайтып, жол желісінің өткізу қабілетін арттырады.
Сонымен қатар Өскеменде екі көпір салынады. Бұл көлік байланысын және транзиттік әлеуетті жақсартады. Келесі жылдан бастап Уба өзені арқылы өтетін, Өскемен – Шемонаиха – РФ шекарасы бағытының бір бөлігі болып саналатын апатты көпірді реконструкциялау басталады.
Әлеуметтік саланың адымы
Биыл Шығыс Қазақстан облысында 380 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарлануда, оның ішінде 29 көпқабатты үйден тұратын 2,3 мың пәтер, «Бір қабатты Шығыс» бағдарламасы бойынша 350 пәтер салынбақ.
Президенттің халықты орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмасы орындалуда: жыл соңына дейін 8 жаңа нысан іске қосылып, тағы 4 мыңнан астам адам сумен қамтамасыз етіледі.
Жүргізілген жөндеу жұмыстарының арқасында Риддер ЖЭО-сы «қауіптің қызыл аймағынан» шығарылды. Жабдықтың тозу деңгейін 3%-ға (46%-дан 43%-ға), ал жылу желілерінің тозуын 8%-ға (67%-дан 59%-ға) төмендетуге мүмкіндік берді.
Халықты сапалы интернетпен қамтамасыз ету бойынша да жүйелі жұмыс жалғасуда. Қазір халықтың 97%-ы интернетке қол жеткізген. Биыл тағы 56 ауыл қосылады, ал қалған 66 аз қоныстанған елді мекен республикалық Жол картасына сәйкес 2027 жылға дейін интернетпен қамтылады. Келесі жылы 22 антенна құрылғысын салу жоспарлануда.
– Әлеуметтік сала әрқашан біздің басты назарымызда. Өмір сүруге қолайлы орта қалыптастыру бағытында қала, аудан, ауылдарда заманауи ойын, спорт алаңдары орнатылып, қоғамдық орындар жөнделіп, жаңа мектептер мен медициналық мекемелер салынуда. «Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында 3 мың орындық 7 заманауи мектеп салынды. Өз бюджетіміздің есебінен 3 мың орындық 3 мектеп құрылысын аяқтадық. Қосымша 600 орындық 7 шағын мектеп құрылысы жалғасуда. Әлеуметтік ынтымақтастық аясында «Казцинк» Риддерде 600 орындық мектеп құрылысын жүргізуде, – деді облыс әкімі Н.Сақтағанов.
Денсаулық сақтау саласында медициналық қызмет көрсету мен инфрақұрылымды жақсарту бойынша нысаналы жұмыстар жүргізілуде. Ұлттық жоба аясында 36 ауылда медицина нысан құрылысы аяқталады. Ұлан ауданында бір ауысымда 150 адам қабылдайтын заманауи аудандық емхана ашылды. Риддерде аурухана кешенінің құрылысы аяқталуға жақын. Өскеменде Ана мен бала орталығы және Гематология орталығын біріктіретін заманға сай медициналық кластер құрылуда. Кейін оның құрамына 300 төсек-орындық көпсалалы аурухана кіретін болады.
Медицина қызметкерлерінің біліктілігін арттыру жұмыстары да жалғасуда. Биыл 118 маман оқытылды, оның ішінде 72 маман Түркия, Израиль, Германия, Қытай және басқа елдердің жетекші медициналық орталықтарында білім алды. Өңірдегі ғалымдар Ұлттық травматология және ортопедия орталығымен бірлесе отырып, импланттың алты түрін жасап шығарған. Омыртқа аралық кейдж және пластина орнату бойынша 137 ота жасалыпты. Қазақ онкология және радиология институтымен бірлесе отырып, онкологиялық ауруларды емдеуге арналған титан ұнтағынан имплантаттар шығарылған.
Экологияға да көңіл бөлініп отыр. Ауа сапасына экологиялық мониторинг жүргізу бағдарламасы аясында 25 бақылау бекеті желісін құру жобасы іске асуда. Алдағы уақытта бұл платформа кәсіпорындарда орнатылған тіркеу аспаптарын біріктіру арқылы кеңейтілмек.
Ірі кәсіпорындармен қолайсыз ауа райы жағдайында өзара бірлесіп әрекет ету туралы меморандумдарға қол қойылыпты. «Өскемен тынысы» қоршаған ортаны қорғау бюросы жұмыс істейді. Оның құрамына тәжірибелі экологтар, қоғам және мемлекеттік органдардың өкілдері кірген.
– Біз Шығыс Қазақстан тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсартуды сипаттайтын үш маңызды көрсеткіш бойынша облыстың экономикалық дамуының табыстылығын бағалайтын боламыз: Жалпы өңірлік өнім, Негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі және Жергілікті бюджеттің өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі. 2029 жылға қарай облыстың ЖӨӨ көлемін 8 трлн теңгеге жеткізу жоспарлануда. Бұл – 5 жыл ішінде өңір экономикасының 60% өсуін қамтамасыз ететін мақсат. Мұндай өсімге қол жеткізу 2,3 трлн теңгеге дейін инвестиция тарту арқылы мүмкін болады. Нәтижесінде, облыс бюджетінің меншікті кірістерінің үлесі 37%-дан 50%-ға дейін өседі. Бұл әлеуметтік инфрақұрылымды одан әрі дамытуға, мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыруға және өңірдің экономикалық тұрақтылығын нығайтуға мүмкіндік беретін берік қаржылық негіз қалыптастырады, – деп түйіндеді аймақ басшысы.
Қорыта айтқанда, Шығыс Қазақстан облысы экономикалық өсім мен әлеуметтік саланың дамуына ерекше зер салып отырғаны байқалды. Бұл жобалар жүйелі түрде жалғаса берсе, тұрғындардың өмір сүру деңгейі де жақсаратыны даусыз.
М.ЖАЛҒАСҰЛЫ
