Қоғамдық саясат институтының деректеріне сүйенсек, ішкі жалпы өнімдегі бұл сектордың үлесі 8 пайызға жетеді, ал онда еліміздің 300 мыңнан астам азаматы еңбек етеді. Соңғы алты жылда өндіріс көлемі екі есе өсіп, 14,4 трлн теңгеге жеткен. Бұл – жалпы өнеркәсіп көлемінің 28 пайызына тең.
Металлургия саласы бойынша Қазақстан әлемде хром өңдеуде – 2-орында, алтын өндіруде – 6-орында, мырыш пен мыс бойынша – 11-орында тұр. Бұл – тек сан емес, сапаға бағытталған үдемелі өсімнің көрінісі.
«Сала өндірісінің басым бөлігі Қарағанды (21%), Шығыс Қазақстан (17%) және Павлодар (13%) облыстарына тиесілі. Соңғы алты жылда табыс көлемі екі еселенді, себебі жоғары қосылған құны бар өнім үлесі артты. Қазір металлургия өңдеуші өнеркәсіп ішіндегі ең табысты салаға айналды. Бұл өсім бюджетке түсетін салық көлемінен де айқын көрінеді. 2024 жылы металлургия саласы 1,2 трлн теңге салық төлеп, өңдеуші сектор ішінен көш бастады. Бұл ел бюджетіндегі барлық түсімнің 9,8 пайызына тең», – дейді Қоғамдық саясат институтының сарапшылары.
Сондай-ақ инвестициялар көлемі де артып келеді. Алты жылда негізгі капиталға құйылған қаражат үш есе өсіп, бұл саладағы технологиялық жаңару мен заманауи өндіріс процестерінің енгізіліп жатқанын аңғартады.
Металлургия – экспортты алға сүйреп келе жатқан жетекші салалардың бірі. Өңдеуші өнеркәсіп экспортының жартысынан көбі осы саланың еншісінде. Бұл шамамен 16,9 млрд АҚШ долларына тең. Қазақстан өнімінің негізгі тұтынушылары – Қытай, Ресей, Түркия, Өзбекстан және Жапония.
«Соңғы жылдары өнім ассортименті де кеңейіп келеді. Орта және жоғары деңгейде өңделген өнім түрлері айтарлықтай артты. Соңғы алты жылда орташа өңделген өнім түрлері 32 атауға көбейіп, жоғары өңделген өнім бір түрге толықты. Бұл – тек көлем емес, сапаға, терең өңдеуге бет бұрған экономиканың белгісі. 2018–2024 жылдар аралығында салалық 83 жоба іске қосылып, 1,5 трлн теңгеден астам инвестиция тартылды. Нәтижесінде, 15,5 мың тұрақты жұмыс орны ашылды. Ал 2029 жылға дейін жалпы құны 6,8 трлн теңгеге жуықтайтын 96 жоба жүзеге аспақ. Бұл тағы 25 мың адамды тұрақты жұмыспен қамтиды деген сөз», – дейді институт мамандары.
Саланы ынталандыру мақсатында жаңа Салық кодексінде жер қойнауын барлау кезінде сәтсіз шыққан шығындарды есептен шығару құқығы кеңейтілді. Сонымен қатар тау-кен өндірісінің қалдықтарынан пайдалы қазбаларды өндіруге төмендетілген салық мөлшерлемелері енгізілді. Мұндай қалдықтардың жалпы көлемі елімізде 55 млрд тоннаға жетеді – олардың ішінде құнды минералдар мен сирек кездесетін металдар бар. Шикізатты қайта өңдеуге қатысты ҚҚС бойынша салықтық жеңілдіктер де қарастырылған.
Кәмила ЕРКІНҚЫЗЫ