Абай Құнанбайұлының 180 жылдық мерейтойы – тек мәдени оқиға емес, бұл – ұлт руханиятын жаңғыртуға бағытталған үлкен бағдарлама. Абай әлемін насихаттау арқылы қазақ әдебиеті мен мәдениетінің тереңдігі мен көркемдігін халықаралық деңгейде көрсете аламыз.
Жалпы, аймақ басшылығы тап осы мерейтой аясындағы мәдени және спорттық жарыстардың жүлде қорына 9 автокөлік пен 90 жылқы тігіліп отырғанын мәлім етті. Он күн ішінде, яғни 1-10 тамыз аралығында өтетін мерекелік шараларға 30 мыңнан астам адам қатысқан көрінеді. Мерейтой қарсаңындағы іс-шара өте көп болғанына қарамастан халықтың көңілі жайдары болды. Бәрін жіпке тізбей, ең басты деген шаралардың біразына тоқталайық.
Абай әлеміне жол ашқан жаңа портал
Мерейтойдың шымылдығын хакімнің 180 жылдығына арналған Мұхтар Әуезов атындағы педагогикалық колледждің «Ес-Аймақ» рухани орталығында ақын Айжан Тәбәрікқызы тізгінін ұстаған, ұлы ақынның мол мұрасын цифрландыру, жүйелеу және ғылыми айналымға енгізуге бағытталған ABAI AKADEMIASY атты энциклопедиялық портал ашты. Тұсаукесер рәсімінде сөз сөйлеген аймақ басшысы Берік Уәлиұлы:
«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Абай және XXI ғасырдағы Қазақстан» атты мақаласында «Абайдың шығармаларына зер салсақ, оның үнемі елдің алға жылжуына, өсіп-өркендеуіне шын ниетімен тілеулес болғанын, осы идеяны барынша дәріптегенін байқаймыз. Ал ілгерілеудің негізі білім мен ғылымда екенін анық білеміз. Абай қазақтың дамылсыз оқып-үйренгенін бар жан-тәнімен қалады. «Ғылым таппай мақтанба» деп, білімді игермейінше, биіктердің бағына қоймайтынын айтты» деп Абайдың мұратын, мақсаты мен арманын жіліктеп айтып, бүгінгі қазақ баласына ой салған болатын. Демек, бүгін көпке жол тартатын Абайға арналған энциклопедиялық портал, хакім мұраларын өскелең ұрпаққа насихаттау жолында негізгі бағдаршам болмақ. Сондай-ақ Абай туралы ақпарат іздеген адам ABAI AKADEMIASY порталы арқылы толыққанды қол жеткізе алады», – деді.
Келесі күн де, яғни 2 тамыз да мәдени шараларға толы болды. 2-6 тамыз аралығында Халық әртісі Майра Ілиясованың Абайға арналған гастрольдік концерті Семейден басталып, Үржар, Аягөз, Жарма және Жаңасемей аудандарын аралады.
Рух пен өнер тоғысқан кеш
3 тамызда Абай атындағы театрда тағылымы мол, мазмұны терең «Абай әлемі» атты рухани кеш өтті. Бұл кеш дәстүрлі ән өнері арқылы Абайдың шығармашылық мұрасын, терең философиялық ойлары мен рухани болмысын дәріптейтін ерекше өнер алаңына айналды. Сахна төрінде халқымыздың рухани қазынасын ұлықтап жүрген өнер саңлақтары өнер көрсетіп, Халық әртісі Рамазан Стамғазы бастаған дәстүрлі ән дүлділдері Еркін Шүкіман, Ерлан Рысқали, Толғанбай Сембаев, Ербол Айтпай, Клара Төленбаева, Гүлмира Сарина, Талғат Абуғазы, Берік Омаров, Қайрат Қамидолдин тыңдарманның құлақ құрышын қандырды.
«Абай әлемі» – бұл тек ән кеші ғана емес, ұлттық өнеріміздің көркемдігі мен шеберлігін паш ететін, өскелең ұрпаққа өнеге болар рухани сабақ бола білді. Кеш барысында Абай әндері мен қазақтың күй өнері шебер үйлесім тауып, жүректерге жол тапты. 4 тамызда Сәкен Тұрысбеков пен оркестрдің қорытынды концерті ұсынылды. 5 тамыз күні «Ой толғау – Хәкім Абай» атты моноопера сахналанса, 6 тамызда Абай алаңында «Абай елі – өнер кеніші» концерті мен жас ақындар мүшәйрасы – «Өлең сөздің патшасы» байқауы өтті.
7-9 тамыз аралығында Абай мұрасын насихаттауға бағытталған бірқатар маңызды шара ұйымдастырылды: жазушы, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері Асқар Алтайдың шығармашылық кеші өтті. Осы кеш аясында «Абай жолы» энциклопедиясы мен Бағашар Тұрсынбайдың «Абай Құнанбайұлы кім?» кітабының тұсауы кесілді. Семейде «Адамзаттың Абайы» республикалық ақындар айтысы мен Абай ауданында «Жеті қазына» ұлттық байқауы басталды. Шәкәрім университетінде халықаралық ғылыми конференция, «Жидебай-Бөрілі» музейінде көрме, Абай кітапханасында кітап тұсаукесері және 15 елдің қатысуымен өтетін халықаралық ақындар фестивалі ұйымдастырылды. Конференцияда отандық әр алуан сала маманы, абайтанушы-ғалымдар, Ресей, Түркия, Қырғызстан тағы басқа алыс жақын шетел ғалымдары өз баяндамаларын оқыды. Кешке қарай орталық алаңда «Абайға тарту» атты концерт өтті.
Тағылымға толы той түйіні
Мерейтой Қарауыл ауылында салтанатты түрде аяқталды. Бұл күні таңертең Жидебайда Құран бағышталып, құрбандық шалу рәсімімен басталды. Одан кейін еліміздің барлық өңірінде ұлы ақынға тағзым ретінде Абай ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсімі өтті. Қарауылға жиналған халықтың қарасы қалың болғаны рас. Бұл жерге тек еліміздің қалаларынан емес, шетелден келгендер де бар. Арнайы қонақтар мен жұртшылық үшін 180 киіз үй де тігілген. Қарауылдың бір шетінде концерт болып жатса, екінші бір шетінде саудаға кіріскен көпшілікті көресіз.
Мерейтой барысында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың құттықтау хатын Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев оқып берді. Мемлекет басшысының құттықтауында Абай әлемдік ауқымдағы ғұлама екеніне және оның рухани мұрасы келер ұрпақ үшін де өзекті болып қала беретініне баса мән берілген. «Абай – төл мәдениетімізді дамытуға өлшеусіз үлес қосқан әлемдік деңгейдегі кемеңгер тұлға, халқымыздың сана-сезімін жаңғыртқан ұлы ақын. Ол жаңа әдебиетіміздің негізін қалап, дүниетамымыздың көкжиегін кеңейтті. Өскелең ұрпақты білімпаз, еңбекқор, адал азамат болуға шақырып, ұлттың жаңа сапасын қалыптастыратын қасиеттерді кеңінен дәріптеді. Отанға деген сүйіспеншіліктің және ел мүддесі үшін қалтқысыз қызмет етудің озық үлгісін көрсетті. Хәкім Абайдың мол мұрасы – қазақ халқының ғана емес, барша адамзаттың өнеге алатын асыл қазынасы. Оның ой-толғамдары мен өсиеттерінің өзектілігі ешқашан жоғалмайды. Сондықтан Абайды тану және таныту, шығармашылығын терең зерделеу өте маңызды», – делінген Президенттің құттықтау хатында.
Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев өз сөзінде кейінгі жылдарда Мемлекет басшысының бастамасымен Абай мұрасы елімізде ғана емес, әлемдік деңгейде де кеңінен насихатталып жатқанын айтты. Ұлы ойшылдың 180 жылдық мерейтойы – бүкіл ел үшін маңызды рухани оқиға. Бұл ауқымды іс-шара халқымыздың парасат биігіне, адамгершілік құндылықтарға және ұлттық бірегейлікке деген ұмтылысының жарқын көрінісі екені анық.
«Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев ұлы ойшылды жан-жақты ұлықтауға үнемі баса мән беріп келеді. Соңғы жылдарда Абай мұрасын кеңінен дәріптеу үшін көптеген жұмыс атқарылды. Мемлекет басшысының бастамасымен ресми түрде 10 тамыз – Абай күні болып бекітілді. Абай шығармалары әлемнің негізгі тілдеріне аударылды. Осы ретте Президентіміздің тапсырмасымен Алматыда Абай ұлттық мектебі бой көтеріп жатқанын да атап өткен жөн. Бұл бірегей білім ордасы қазақ зиялыларының жаңа буынын қалыптастыруға қызмет етпек. Сондай-ақ ұлы ойшыл бізге «Толық адам» тұжырымдамасын өсиет етті. Қазір Абайдың бұл идеясы мемлекеттік саясатымыздың негізгі өзегіне айналып отыр. Мемлекет басшысы жариялаған «Адал азамат» тұжырымдамасы осы негізге табан тірейді. Президентіміз «Ұлттық құрылтайда» белгілеп берген озық ойлы ұлтқа тән қасиеттер де ғұламаның өсиеттерімен үндес. Осындай іс-шараларды Абайға тағзым ету ғана емес, оның ойларын заманауи тұрғыда жаңаша түсініп, өмірде жүзеге асыруға жаңа мүмкіндік деп қабылдаймыз», – деді Мәулен Әшімбаев. Одан бөлек мереке қарсаңында Абай облысының әкімі Берік Уәли Абай ауданы Қарауыл ауылына жиналған халықты «Абай күні» мерекесімен құттықтады. Оның айтуынша, Абай мұрасының кемелді салаларының бірі, ұлттық танымның ұстынына айналуға тиіс тұғырлы дүние – толық адам ілімі.
– Бұл адамның рухани кемелденуін үш негізде, атап айтсақ, ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек сынды үш айнымас темірқазыққа байлайды. Хакім айтатын қашық болуға тиісті бес нәрсе, бойға сіңірерлік «бес асыл іс», «атаның емес, адамның баласы болу», «адамзаттың бәрін бауырым деп сүю» осының бәрі де осы ізгі ілімнің тараулы жолы, танымдық негізі, – деді әкім.
Өз сөзінде ол хакімнің туғанына 180 жыл толуын мерекелеу – Абай рухына тағзым ғана емес, Абайды жаңа қырынан танып, оның мол рухани байлығынан тағылым алатын елдік мейрам, ұлттық толғам болуы тиістігін жеткізді.
– Абай тойы елдің рухани өмірін серпілтіп қана қоймай, әлеуметтік тұрғыдан да өңірге пайдасын тигізіп, жұрт есінде қалар өнегелі шара болуы тиіс. Хакім тойына дайындық барысында осы түйінді басты назарға алғанымыз жөн.
Абай тойының өңірімізге ең басты сыйлығы – Мемлекет басшысының қолдауымен басталған «Абайға құрмет» акциясы. Хакімнің тойында еліміздің әр өңірі жаңадан құрылған облысымызға бір нысаннан салып беретін болды. Қазір кейбір өңірлер құрылысты бастап жатса, жалпы барлық аймақ бүгінде қандай сыйлық жасайтынын жариялап үлгерді. Атап айтсақ, Маңғыстау «Достық үйін», Шымкент шығармашылық орталық, Түркістан көрме орталығын, Астана Жайлы мектеп, Ақтөбе жекпе-жек орталығы, Павлодар облысы Үстел теннис орталығы, Шығыс Қазақстан Ертіс жағажайын жасап беруге ниеттеніп отыр. Өзге өңірлер де хабарласып, ықылас-ниеттерін білдіріп жатыр.
Абай тойы, ең алдымен, той тойлайтын емес, ой ойлайтын басқосу болмағы лазым екенін барша жұрт айтады. Мерейтой тек сахналық мереке ғана емес, ұлтқа пайдалы мұра қалдыратын нақты жобалар кезеңі де болуға тиіс. Бұл тойдың бедерінде елге игілікті біраз шаруа атқарылды. Той тарап, әбігер басылған соң да ел игілігіне қызмет ете беретін дүниелер жасауды мұрат еттік, – деді Берік Уәли.
Абайдың 180 жылдық мерейтойы өткенді ұлықтап, болашаққа бағдар беретін ұлы жиын болды. Бұл он күнде өнер мен ғылым, тарих пен бүгінгі күн тоғысып, елдің рухани өмірі жаңғыра түсті. Хакімнің «Толық адам» ілімі мен асыл мұралары тек сахна төрінде ғана емес, халықтың жүрегінде қайта жаңғырды. Абай елі мерекені сән-салтанатпен өткізіп қана қоймай, ұрпаққа мирас болатын игі істердің бастауына айналдырды.
Әсет ҚАЛИ,
Астана-Семей-Астана